مروری بر مجلس‌های هفتم تا نهم شورای اسلامی
از انقلاب ایران تا امروز، ۹ دوره انتخابات مجلس برگزار شده است. هم اكنون مجلس نهم شورای اسلامی در حال فعالیت است. ۷ اسفند دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی برگزار خواهد شد. این انتخابات از اهمیت زیادی برای جریان‌های سیاسی حاکم در ایران برخوردار است اما برای درک این اهمیت باید گذری به تاریخ ادوار مختلف مجلس بزنیم. در این مطلب سه‌گانه نگاهی کلی به دوره‌های مختلف، روند انتخابات، ترکیب و فضای مجلس و رویدادهای مهم ادوار آن انداختیم:
مروری بر مجلس‌های اول تا سوم شورای اسلامی
مروری بر مجلس‌های چهارم تا ششم شورای اسلامی
مجلس هفتم اصولگرایان از «سنگلاخ (مجلس ششم) هم‌چون درختی روییدند» – آیت‌الله خامنه‌ای
گشایش: ۷ خرداد ۱۳۸۳ رییس مجلس: غلامعلی حداد عادل
روند انتخابات: در نهایت ۴۴۲۱ نفر نامزد انتخابات شدند ( ۱۵ نفر برای هر صندلی مجلس رقابت می‌کردند). میزان مشارکت ۵۱٪ بود که یکی از کمترین مشارکت‌های انتخابات مجلس شمرده می‌شود. تعداد «رأی اولی‌ها» بیش از ۷ میلیون نفر بود. برای اولین بار در روند انتخابات‌های جمهوری اسلامی شورای نگهبان از عنوان «عدم احراز صلاحیت» بدون ذکر استناد قانونی برای رد صلاحیت ۱۵۹۹ نامزد استفاده کرد.
ترکیب و فضای مجلس:
شروع مجلس هفتم تحت فضای تحصن نمایندگان مجلس ششم و عدم شرکت و رد صلاحیت طیف چپ شکل گرفت به طوری که نشانی از حذف جریان اصلاح‌طلب از صحنه‌ی سیاسی کشور داشت. در پیامی که رهبر برای مجلس فرستاد از «پیروزی بر توطئه‌ی پیچیده و استکباری تأخیر مجلس» سخن گفت. در ابتدای تشکیل مجلس برخی رسیدن حدادعادل به ریاست مجلس و احمدی‌نژاد به ریاست جمهوری در این دوره را نشانی از خیزش جریان مهم غیرروحانی در کسب قدرت دانستند. در این انتخابات، تشکل های سنتی محافظه کار چون جامعه‌ی روحانیت مبارز و حزب مولفه‌هایت اسلامی از تشکل نوظهور “ائتلاف آبادگران ایران اسلامی” حمایت کردند؛ جمعیتی نوظهور که در انتخابات دومین دوره‌ی شوراها و در غیاب مشارکت اکثریت شهروندان، پیروز شده و از شهردار شدن محمود احمدی نژاد در تهران حمایت کرده بود. به گفته‌ی یک سایت اصول‌گرا در تصمیم‌گیری‌های مجلس در سال‌های انتهایی بین ۱۰۰ تا ۱۴۰ نفر از نمایندگان با قیام و قعود باهنر و ۳۰ تا ۴۰ نفر با قیام و قعود احمد توکلی، اظهار نظر می‌کردند.
رویداد های مهم: انتقال جلسات مجلس به مجموعه‌ی بهارستان، تحقیق و تفحص از دانشگاه آزاد، طرح تثبیت قیمت‌ها، سهمیه‌بندی بنزین در دوره‌ی احمدی‌نژاد در جهت عکس طرح تثبیت قیمت‌ها، وضعیت بسیار بداقتصادی (ناشی از اقداماتی مثل سو‌ءاستفاده از صندوق ذخیره‌ی ارزی و انحلال سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی)، لغو تعلیق غنی‌سازی و در سیاست دنیا حمله‌ی آمریکا و متحدانش به کشورهای همسایه‌ی ایران رویدادهای مهم هم‌زمان با مجلس هفتم بودند.
مجلس هشتم تداوم یک‌دست‌سازی حاکمیت و ایجاد شکاف‌های جدید میان محافظه‌کاران
گشایش: ۷ خرداد ۱۳۸۷ رییس مجلس: علی لاریجانی
روند انتخابات: در نهایت حدود ۴۵۰۰ نفر نامزد انتخابات شدند ( ۱۵.۵ نفر برای هر صندلی مجلس رقابت می‌کردند). میزان مشارکت ۵۱٪ اعلام شد. رد صلاحیت‌های گستره موجب شد حزب نهضت آزادی به کل حذف و اصلاح‌طلبان تنها در ۱۳۰ کرسی امکان رقابت
داشته باشند. این انتخابات با مشارکت ۳۰٪ در تهران با بی‌اعتنایی شدید آن‌ها مواجه شد. ۴ فهرست از «جبههی متحد اصول‌گرا»، «ائتلاف فراگیر اصولگرایان»، «ائتلاف اصلاح‌طلبان» و «حزب اعتماد ملی» منتشر شد. حداد عادل سرلیست اصول‌گراها بود و بیشترین رأی را در تهران کسب کرد ولی فراکسیون اصولگرایان بعد از مشورت، لاریجانی را به ریاست مجلس رساند.
ترکیب و فضای مجلس:
۲۹ اصلاح‌طلب، ۱۵۹ اصول‌گرا از دو جریان «جبههی متحد اصول‌گرا» و در وهله‌ی دوم «ائتلاف فراگیر اصولگرایان» (که به میانه نزدیک‌تر بود) و ۲۳ نماینده‌ی مستقل به مجلس راه یافتند، که چهار فراکسیون را در مجلس پدید آورد. فراکسیون اصلاح‌طلب‌ها در اغلب مواقع، از مقابله با اقدامات محافظه کاران و جریان مسلط در مجلس، خودداری کردند. ورود چهره‌ها و شدت گرفتن صدای افرادی جدید هم‌چون علی مطهری و علی لاریجانی در انتقاد به دولت احمدی‌نژاد و مشاور جنجالی او، اسفندیار رحیم‌مشایی از تغییرات جدید دینامیک قدرت در مجلس هشتم بود. به‌گونه‌ای که به شکلی تدریجی و غیرمترفبه مجلس هشتم خواستگاه کشمکش‌های فزاینده‌ای بین نیروهای مختلف محافظه‌کار دولت و مجلس به‌ظاهر هم‌سو شد. حضور پررنگ‌تر زنان محافظه‌کار در مجلس هشتم و پیشرفت پوشش رسانه‌ای مجلس در این دهه نیز قابل‌توجه بود.
رویداد های مهم: انتقال جلسات مجلس به مجموعه‌ی بهارستان، تحقیق و تفحص از دانشگاه آزاد، طرح تثبیت قیمت‌ها، سهمیه‌بندی بنزین در دوره‌ی احمدی‌نژاد بر خلاف طرح تثبیت قیمت‌ها، وضعیت بسیار بداقتصادی (ناشی از اقداماتی مثل سو‌ءاستفاده از صندوق ذخیره‌ی ارزی و انحلال سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی)، لغو تعلیق غنی‌سازی و در سیاست دنیا حمله‌ی آمریکا و متحدانش به کشورهای همسایه‌ی ایران رویدادهای مهم هم‌زمان با مجلس هشتم بودند.
مجلس نهم مجلس ِبرآمده از تحریم انتخابات سردرگم مقابل پایان تحریم‌های بین‌المللی
گشایش: ۷ خرداد ۱۳۹۱ رییس مجلس: علی لاریجانی
روند انتخابات: در نهایت ۳۲۷۹ نفر نامزد انتخابات شدند ( ۱۱.۵ نفر برای هر صندلی مجلس رقابت می‌کردند). میزان مشارکت در کشور ۶۴.۲٪ و مشارکت در تهران ۴۸٪ اعلام شد که همین میزان هم به این خاطر که اولین انتخابات بعد از انتخابات پرابهام
ریاست‌جمهوری بود، مورد تردید برخی کارشناسان قرار گرفت. اکثریت قریب به اتفاق اصلاح‌طلبان (جبههی مشارکت، مجمع روحانیون، سازمان مجاهدین، اعتماد ملی و حزب کارگزاران و …) عدم شرکت خود را در این رقابت به صورت تلویحی یا صراحت اعلام کردند. جبههی متحد، جبههی پایداری و جبههی ایستادگی سه شاخه‌ی مهم جریان اصول‌گرایی بودند که شرکت داشتند و جریان غالب مجلس نهم را شکل دادند.
ترکیب و فضای مجلس:
جریان‌های اصلی برنده‌ی کرسی‌های مجلس: جبههی متحد (حدادعادل و علی لاریجانی) ۱۲۵ کرسی، جبههی پایداری انقلاب اسلامی (مرتضی آقاتهرانی) ۸۲ کرسی، جبههی ایستادگی ایران اسلامی (محسن رضایی) ۷۲ کرسی، جبههی بصیرت و بیداری اسلامی (شهاب‌الدین صدر) ۸ کرسی، صدای ملت(علی مطهری) ۲ کرسی، جبههی مردمی اصلاحات ۴ کرسی و حزب مردم‌سالاری (مصطفی کواکبیان) ۱۳ کرسی بدست آوردند. ۲/۳ نماینده‌های این دوره تغییر کردند و مجلس به‌نوعی پوست‌اندازی کرد. ایجاد دوقطبی مطهری-کوچک‌زاده به‌عنوان دو نماینده‌ی جنجالی و متضاد در آرا، فضای آرام و راکد مجلس را گاه‌وبی‌گاه پرتنش و جذاب می‌کرد. در این دوره در پی شکاف بیشتر بین اصولگرایان فراکسیون رهروان ولایت به رهبری پشت صحنه‌ی علی لاریجانی و ریاست کاظم جلالی تصویب شد که حدود ۱۷۳ رأی در مقابل ۱۰۰ رأی فراکسیون اصولگرایان( به رهبری حدادعادل) دارد.
رویداد های مهم: تصویب طرح‌های ۱. احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ۲. حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر۳. افزایش نرخ باروری و پیشگیری از کاهش رشد جمعیت کشور و ۴. طرح جرم سیاسی، انتخابات هیأت رئیسه‌ی مجلس، استیضاح وزیر علوم (فرجی دانا)، نطق جنجالی علی مطهری درباره‌ی رفع حصر سران جنبش سبز و حاشیه‌های دوقطبی مطهری-کوچک‌زاده، جلسات جنجالی بررسی برجام و تصویب نهایی آن در ۲۰ دقیقه از رویدادهای مهم مجلس نهم بودند.
بیشتر بخوانید: مروری بر مجلس‌های اول تا سوم شورای اسلامی]
[مروری بر مجلس‌های چهارم تا ششم شورای اسلامی