غیبت‌های مکرر نمایندگان و مماشات هیأت رئیسه‌ی مجلس
جلسات علنی مجلس در هفته‌های گذشته با پدیده تکراری «غیبت و تاخیر نمایندگان» مواجه بوده، پدیده‌ای که بارها رییس مجلس را برای شروع جلسه و رای‌گیری با مشکل روبرو کرده است. طبق آیین نامه داخلی مجلس، جلسات با حضور دو سوم مجموع نمایندگان رسمی است ولی این به منزله تجویزی برای غیبت حدود هشتاد نماینده در هر جلسه علنی نیست. اتفاقی که در هفته‌های گذشته آنقدر تکرار شده، که دیگر عادی به نظر می‌رسد. آیا نمایندگان و هیات رییسه مر قانون را اجرا می‌کنند و نمایندگان غایب با کسر حقوق، جریمه و یا اخراج از مجلس مواجه می‌شوند؟
غیبت موجه
نمایندگان مجلس همانند بقیه کارکنان دولت و دانش آموزان مدرسه در صورت بیماری می‌توانند از مرخصی استعلاجی استفاده کنند. آیین نامه داخلی مجلس، مرخصی استعلاجی را برای درمان پیش‌بینی کرده و غیبت نماینده بیمار را غیرموجه تلقی نمی‌کند، به شرطی که مجوز پزشکی داشته و آن را به هیات رییسه اعلام کرده باشند. در واقع با هیات رییسه غیبت و دلایل آن را هماهنگ کرده باشند (ماده نود آیین نامه داخلی). اما غلامعلی جعفرزاده ایمن آبادی نماینده رشت در گفتگو با تابناک اطلاعات مهمی را بیان می‌کند که نشان از عدم پایبندی نمایندگان و هیات رییسه مجلس به قانون دارد. او می‌گوید: «ما در مجلس ساختاری برای غیبت نداریم، نماینده پزشکی در مجلس داریم که به صورت کیلویی برای خود گواهی پزشکی صادر می‌کند. ما در مجلس یک پزشک معتمد نداریم. پزشکان ما در مجلس می‌توانند هم برای خود و هم همکاران دیگر گواهی استعلاجی صادر کنند». نورالدین پیرموذن عضو کمیسیون بهداشت مجلس ششم و هفتم روایت دیگری از ماجرا دارد. او به «دیدبان مجلس» می‌گوید: در ادواری که در مجلس حضور داشته، گواهی پزشکی نمایندگان غایب می‌بایست به تایید رییس کمیسیون بهداشت و درمان می‌رسیده و او تنها مقام پزشکی مورد تایید هیات رییسه بوده است. نماینده پیشین اردبیل با بیان اینکه به عنوان یک پزشک که رابطه نزدیکی با بیشتر نمایندگان مجلس داشته، می گوید یادم نمی‌آید کسی برای گرفتن گواهی پزشکی پیشم آمده باشد در حالی‌که کارتاپل رییس کمیسیون همیشه پر بود از گواهی‌های پزشکی که باید او آنها را تایید یا رد می‌کرد.
ورود و خروج از صحن بدون مجوز
خروج نمایندگان از صحن علنی به منزله کاهش تعداد حاضرین در صحن است، این موضوع زمانی اهمیت مضاعف پیدا می‌کند که یک خروج می‌تواند، جلسه را از رسمیت ساقط کند. در این حالت رییس مجلس مکلف است رای‌گیری را برای بازگشت نمایندگان به صحن متوقف کند، چراکه جلسات رسمی با کف عدد لازم معمولا برگزار می‌شود و هر خروجی می‌تواند جلسه را از رسمیت ساقط کند. نماینده رشت با اشاره به این موضوع هیات رییسه را به مماشات با نمایندگان متخلف متهم کرده و مدعی است برخی نمایندگان با لابی با هیات رییسه بدون مجوز رفت و آمد دارند و حتی در پاره‌ای موارد بدون زدن برگه خروج از صحن خارج می‌شوند که می تواند رای گیری را از قانونی بودن خارج کند. پیرموذن نماینده سابق اردبیل این ادعا را تایید می‌کند و می‌گوید: «کافی است با منشی هیات رییسه که مسوولیت تردد نمایندگان و ورود و خروج را برعهده دارد هماهنگ باشی، در این حالت با چشم پوشی هیات رییسه مواجه می شوی».
گزارش غیبت نمایندگان به مردم
آیین نامه داخلی، هیات رییسه را به گزارش دهی مکلف کرده، از همین رو در پایان هر جلسه اسامی غایبان و متاخران اعلام می‌شود ولی تکلیف هیات رییسه به قرائت لیست غایبان در خاتمه جلسه، محدود نیست، بلکه آنها موظف‌اند:
۱- در صورت غیبت بیش از ۱۰۰ ساعت به‌صورت متوالی و ۲۵۰ ساعت غیرمتولی، نماینده را مستعفی تلقی کند.
۲- تقاضای سلب نمایندگی توسط ۳۰ نماینده مجلس از نماینده‌ای که چهار ماه غیبت به دلیل ناتوانی جسمی داشته را به رای مجلس بگذارد و اگر دو سوم نمایندگان موافقت کردند از نماینده بیمار سلب نمایندگی کند.
۳- نمایندگان غایب را به کسر حقوق جریمه کند.
۴- نمایندگان غایب را به مردم معرفی کند.
همچون جعفرزاده ایمن آبادی که معتقد است هیات رییسه در گزارش‌دهی به مردم مماشات می‌کند، پیرموذن نیز معتقد است در هیچ دوره‌ای، هیات رییسه با این مساله جدی برخورد نکرده است. او با اشاره به مرگ دو نماینده در دوره هفتم می‌گوید: هیات رییسه وقت مجلس، از نمایندگان بیمار سلب نمایندگی نکرد و تا زنده بودند، باوجود اینکه در مجلس حاضر نبودند ولی آنها را نماینده تلقی می‌کرد. او به غیبت خود در اواخر مجلس هفتم به دلیل اعتراض به رد صلاحیت گسترده کاندیداهای مجلس هشتم اشاره کرده و می‌گوید: تنها موردی بودم که به دلیل غیبت توسط هیات رییسه مستعفی شناخته شدم که آنهم دلایل سیاسی داشت نه انضباطی.
نکته جالب اینجاست که آمار بالای غیبت نمایندگان در حالی اتفاق می‌افتد، که نگاهی به آیین‌نامه داخلی نشان می‌دهد نمایندگان در مقایسه با کارکنان سایر قوا و دستگاه‌ها از تعطیلی بسیار بیشتری برخوردارند(۱). یعنی با وجود الزام بسیار کم برای حضور در مجلس، آنها از این حضور حداقلی هم امتناع می‌کنند.
سکوت جمع کثیری از نمایندگان در جریان بررسی طرح‌ها و لوایح، تعداد زیاد غایبان هر جلسه مجلس ( حدود ۸۰ غایب در هر جلسه طی هفته‌های اخیر) نشان می‌دهد که حضور در صحن و مشارکت در پروسه قانونگذاری، به عنوان مهمترین وظیفه نمایندگان، در اولویت کاری بیشتر نمایندگان مجلس نیست. از سوی دیگر هیات رییسه مجلس گزارش سالیانه حضور و غیاب نمایندگان را به جای ارائه به مردم، به‌صورت محرمانه به نمایندگان تقدیم می کند. حال آنکه طبق قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، گزارش سالیانه که به‌صورت روزانه از تریبون مجلس قرائت شده، نمی‌تواند به عنوان سند طبقه‌بندی شده از دسترس مردم پنهان بماند. هیات رییسه مجلس با این عمل غیرقانونی، در واقع فرصت سنجش عملکرد نمایندگان را از مردم سلب کرده است. از این رو بررسی میزان قانونمداری، انضباط و تعهد سازمانی کاندیداهای انتخابات پیش رو، از سوی مردم و انتخاب نمایندگانی که بیشترین تعهد را به ایفای صحیح وظیفه نمایندگی دارند، می‌تواند در بالابردن کارآمدی مجلس دهم، اثرگذار باشد.